White-collar crimes w Polsce 2025 – sygnaliści, nowa odpowiedzialność korporacyjna i skuteczny compliance
1. Nowy krajobraz regulacyjny
W czerwcu 2024 r. Polska uchwaliła ustawę o ochronie sygnalistów. Przepisy zaczęły obowiązywać w firmach zatrudniających co najmniej 50 pracowników i wprowadziły obowiązek stworzenia systemu zgłaszania nieprawidłowości. Ustawa przewiduje trzy ścieżki raportowania: wewnętrzną (w ramach organizacji), zewnętrzną (do organów publicznych) oraz publiczną (np. do mediów). Sygnalista, który zgłasza naruszenie w dobrej wierze, korzysta z szerokiej ochrony przed działaniami odwetowymi – od degradacji, przez utratę premii, po rozwiązanie umowy. Naruszenie tych zasad może skutkować dla pracodawcy poważnymi konsekwencjami finansowymi i prawnymi. Coraz częściej przedsiębiorstwa decydują się na powierzenie obsługi zgłoszeń kancelariom prawnym, traktując to jako formę outsourcingu, który zwiększa neutralność i zaufanie do procesu.
2. Praktyczne wyzwania w obszarze compliance
Od momentu wejścia w życie ustawy obserwuje się wzrost liczby zgłoszeń – zarówno uzasadnionych, jak i takich, które wymagają dokładnej weryfikacji. To oznacza, że organizacje muszą posiadać:
- sprawne i bezpieczne narzędzia IT,
- procedury umożliwiające rzetelne sprawdzenie faktów,
- mechanizmy ochrony poufności danych.
Brak wdrożonych procedur naraża firmę na kary finansowe (do 5 000 zł) oraz – w przypadku
poważnych zaniedbań – odpowiedzialność karną osób z kierownictwa, obejmującą grzywny,
ograniczenie wolności, a nawet karę do 3 lat pozbawienia wolności.
3. Jak powinny działać firmy i kancelarie?
- Procedury zgłoszeń – opracowane na piśmie, zgodne z RODO, z możliwością anonimowego kontaktu i jasnym językiem komunikacji.
- Wyznaczenie osób odpowiedzialnych – decyzja, czy zgłoszenia przyjmuje
dedykowany pracownik, zespół compliance, czy podmiot zewnętrzny (np. kancelaria). - Szkolenia – regularne warsztaty dla pracowników, aby znali swoje prawa i obowiązki w ramach systemu zgłoszeń.
- Weryfikacja i archiwizacja – precyzyjne ustalenie, jak sprawdzać zgłoszenia i co robić w przypadku fałszywych alarmów.
4. Podsumowanie
Ochrona sygnalistów to nie tylko modny temat w compliance – to obowiązek wynikający z prawa. Dobrze zaprojektowany i realnie działający system zgłaszania naruszeń chroni nie tylko samego sygnalistę, ale również reputację firmy i bezpieczeństwo jej kadry zarządzającej. Te organizacje, które już teraz wdrożą sprawne procedury, zyskają przewagę konkurencyjną – będą postrzegane jako wiarygodne, transparentne i odpowiedzialne.
